ناوه‌ڕۆك
ناساندن
ئۆبلاستی تیومێن (بە ڕووسی: Тюме́нская о́бласть، بە ئینگلیزی: Tyumen Oblast، بە عەرەبی: تيومين أوبلاست) ئۆبلاستێکی فیدراڵیی ڕووسیایە. دەکەوێتە ڕۆژاوای سیبیریا، و لە ڕووی کارگێڕییەوە بەشێکە لە ناوچەی فیدراڵیی ئۆرال. ئۆبلاستەکە دەسەڵاتی کارگێڕی بەسەر دوو ئۆکرۆگی سەربەخۆدا هەیە: ئۆکرۆگی ئۆتۆنۆمی خانتی-مانسی و ئۆکرۆگی ئۆتۆنۆمی یامالۆ-نێنێتس. ئۆبلاستی تیومێن، بە ئۆکرۆگەکانی سەربەخۆشەوە، سێیەم گەورەترین شوێنی فیدراڵییە بەپێی ڕووبەر، و ژمارەی دانیشتووانەکەی ٣,٣٩٥,٧٥٥ کەسە (٢٠١٠). تیومێن گەورەترین شار و پایتەختی ئۆبلاستی تیومێنە، و یەکەم شوێنی نیشتەجێبوونی ڕووسیەکانە لە ڕۆژهەڵاتی چیای ئۆرال.
ئۆبلاستی تیومێن گەورەترین بەرهەمهێنەری نەوت و غازی سروشتییە لە وڵاتەکەدا، و لە سەرەتای ساڵانی ٢٠٠٠ـەوە بووژانەوەی نەوتی بەخۆیەوە بینیوە. گەشەی خێرای پیشەسازی سووتەمەنی وایکردووە کە ئۆبلاستەکە بە دەوڵەمەندترین شوێنی فیدراڵیی ڕووسیا بێت، کە تێکڕای بەرهەمی ناوخۆیی سەرتاسەری چەند هێندە زیاترە لە تێکڕای نیشتمانی لە ساڵی ٢٠٠٦ـەوە.
| وڵاتی | ڕووسیا |
| ناوەندی کارگێڕی | تیومێن |
| ڕووبەر | ١٦٠,١٠٠ کیلۆمەتری دووجا |
| زمانی فەرمی | ڕووسی |
| کاتی ناوچەی جوگرافی | UTC+5 |
جوگرافیا
خاکەکە ١٦٠,١٠٠ کیلۆمەتری دووجایە. ئۆبلاستی تیومێن لە ١٤ی ئابی ١٩٤٤ دامەزراوە، دوو ئۆکرۆگی ئۆتۆنۆمی ئۆکروگی ئۆتۆنۆمی خانتی-مانسیسک و ئۆکرۆگی ئۆتۆنۆمی یوگرا و یامالۆ-نێنێتس لەخۆدەگرێت. گەورەترین ڕووبارەکانی بریتین لە تورا و تۆبۆڵ و پیشما و ئیسێت و تاڤدا و ئیشیم و ئاگان و ئیرتیش و تاناما و نۆسکا. سیستەمی هایدرۆ-جۆگرافی بە بڵاوبوونەوەی ڕووباری بچووک و هەروەها تاڵاوی بەرچاوی ناوچە حەوزەکانیان و چەندین دەریاچە تایبەتمەندە. لە باکوور لەگەڵ ئۆکرۆگی ئۆتۆنۆمی خانتی-مانسی هاوسنوورە، لە ڕۆژهەڵاتیشەوە لەگەڵ ئۆبلاستی ئۆمسک و ئۆبلاستی تۆمسک، کازاخستان (هەرێمی باکووری کازاخستان) هاوسنوورە، هەروەها لە ڕۆژاوا لەگەڵ ئۆبلاستی کورگان و ئۆبلاستی سڤێردلۆڤسک هاوسنوورە.
ئابووری
تیومێن ناوەندێکی خزمەتگوزارییە بۆ پیشەسازییەکانی گاز و نەوت: ئۆبلاستەکە بەرزترین ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت و غازی هەیە لە هەموو ناوچەکانی ڕووسیا. زۆربەی کۆمپانیاکانی نەوت و وزە نووسینگەی نوێنەرایەتییان لە تیومێن هەیە. گرنگیی ئەم پیشەسازیانە بووەتە هۆی ئەو ئاستە بەرزەی نایەکسانی ئابووری کە لە ناوچەکەدا بەدی دەکرێت. گەورەترین کۆمپانیاکانی هەرێم بریتین لە سیبور (داهاتی ٦.٤١ ملیار دۆلار لە ساڵی ٢٠١٧)، پاڵاوگەی ئەنتیپینسکی (٣.١٩ ملیار دۆلار)، لقی ناوخۆیی شلومبێرگەر (٣٦٥.٠٨ ملیۆن دۆلار).
دیمۆگرافی
ژمارەی دانیشتووان: ٣,٣٩٥,٧٥٥ (سەرژمێری ساڵی ٢٠١٠)؛ ٣,٢٦٤,٨٤١ (سەرژمێری ساڵی ٢٠٠٢)؛ ٣,٠٨٠,٦٢١ (سەرژمێری ساڵی ١٩٨٩).
تیپی نەتەوەیی
لە ئۆبلاستی تیومێن سی و شەش نەتەوەی دانپێدانراو هەبوون کە هەریەکەیان زیاتر لە دوو هەزار کەس بوون، ئەمەش وایکردووە ئەم ئۆبلاستانە ببێتە یەکێک لە فرە کولتووریترین ئۆبلاستەکانی ڕووسیا. پێکهاتەی نیشتمانی لە کاتی سەرژمێری ساڵی ٢٠١٠دا بریتی بووە لە:
ڕووسەکان: ٧٣.٣%
تاتارەکان: ٧.٥%
ئۆکراینییەکان: ٤.٩%
باشکرەکان: ١.٤%
ئازەری: ١.٤%
نێنێتس: ١%
چوڤاش: ٠.٩٣%
خانتس: ٠.٩%
بێلاڕوسییەکان: ٠.٨%
ئەڵمانییەکان: ٠.٦%
کازاخستان: ٠.٦%
مۆڵدۆڤاییەکان: ٠.٥%
ئەرمەنییەکان: ٠.٥%
مانسی: ٠.٤%
ئایین
بەپێی ڕاپرسییەکی فەرمی ساڵی ٢٠١٢ی ڕووسیا ٢٨.٩%ی دانیشتووانی ئۆبلاستی تیومێن پابەندن بە کڵێسای ئۆرتۆدۆکسی ڕووسیا، ٩% باوەڕدارێکی مەسیحی ئۆرتۆدۆکسن بەبێ ئەوەی سەر بە هیچ کڵێسایەک بن یان ئەندامی کڵێسای ئۆرتۆدۆکسی ڕۆژهەڵاتی دیکەن، ٤% مەسیحی گشتی بێ پەیوەندین، ١% ئەندامی کڵێسا پرۆتستانتەکانن. ٦%ی دانیشتووانەکەی لە موسڵمانان پێکهاتوون، ٢% پابەندن بە باوەڕە ڕەسەنەکەی سلاڤی (Rodnovery)، و ٠.٤%ی فۆرمەکانی ئایینی هیندۆسی (ڤێدیزم، کریشنا یان تانتریزم)ـن. جگە لەوەش ٣٤%ی دانیشتووان ڕایدەگەیەنن کە باوەڕدارن بەڵا ئایینیان نییە و ١١% بێدینن، و ٣.٧% پەیڕەوی لە ئایینەکانی تر دەکەن.
